Wat doet een sportpsycholoog?

Ben jij vaker zenuwachtiger dan je wil zijn? Presteer je in wedstrijden niet zo als op de training? Presteer je in situaties waar druk bij komt kijken niet zo als je echt zou kunnen? Heb je geen duidelijke focus in je leven of loop je tegen concentratieproblemen aan in je wedstrijd? Stel je hoge eisen aan jezelf en belemmert dit in het halen van je prestaties? Wil jij zoveel mogelijk uit je leven halen maar lijk je steeds teruggeworpen te worden? Een sportpsycholoog is een psycholoog die gespecialiseerd is op sportgebied en mensen onder andere helpt met bovenstaande uitdagingen. Binnen de sport is een belangrijk doel van een sportpsycholoog om iemand te helpen zo optimaal mogelijke sportprestaties te kunnen leveren. Sportpsychologen worden steeds vaker ingezet bij verschillende sporten, zoals voetbal, hockey, turnen, waterpolo, atletiek, basketbal, tennis of in de muziek- en theaterwereld. In Amerika is mentale coaching al veer meer van toepassing, en ook in Nederland laten bijvoorbeeld veel topmanagers zich coachen. In de betaald voetbalorganisaties zijn steeds meer sportpsychologen aan het werk. Zo zei Jan van Halst, analist bij FOX Sports onlangs: “Een sportpsycholoog aanstellen bij de KNVB die alle jeugdopleidingen langs gaat om de mentale weerbaarheid te vergroten. Ik denk dat er op mentaal gebied heel veel te winnen valt in het voetbal”.

”Stel een sportpsycholoog aan”! – Jan van Halst, analist FOX Sports

Een aantal veelgestelde doelen van sporters die werken met een sportpsycholoog zijn:

• Leren beter met spanning omgaan voor een belangrijke wedstrijd.
• Leren om de motivatie vol te houden.
• Leren om de concentratie te verbeteren.
• Leren om met tegenslagen zoals verlies en blessures om te gaan.
• Om communicatie met trainers en coaches te verbeteren.

Bij deze doelen maakt een sportpsycholoog gebruik van verschillende vaardigheden en technieken. Zo leer je onder andere om doelen op een effectieve manier te stellen, te visualiseren, hoe je je beter kan concentreren, omgaan met negatieve gewoonten en gedachten, maak je een optimale wedstrijdvoorbereiding en kun je aan de slag gaan met ademhalings- en ontspanningsoefeningen.

Enerzijds heeft de focus in het verleden altijd erg gelegen op een splitsing tussen mentaal en fysiek. Als je als sporter een blessure hebt ga je naar de fysio om zo snel mogelijk weer te kunnen gaan trainen, maar vaak komt er meer bij kijken dan alleen de fysieke staat van een speler. Om een voorbeeld te geven: spelers die wat perfectionistisch zijn leggen zichzelf vaak veel druk op en ervaren daardoor veel spanning. Spanning zorgt ervoor dat je ademhaling gemiddeld vaker omhoog gaat waardoor er minder zuurstof in je bloed en spieren terecht komt, wat als gevolg weer heeft dat je meer spierspanning en een verhoogde kans op blessures hebt. In dit geval is de bron van spanning iets mentaals, en niet uitsluitend fysiek. Mentaal en fysiek zijn daarom niet los van elkaar te zien.

Anderzijds hebben sporters en mensen die veel ambities hebben een uitdagend doel. Zij verlangen het uiterste van zichzelf en willen zich onderscheiden van het gemiddelde. Het is een fabel dat mensen die succesvol zijn dit volledig alleen doen. In tegenstelling, vaak is er juist een heel team omheen dat iemand helpt om zo goed mogelijk te presteren. Bij het realiseren van uitdagende doelen komt er hoe dan ook een mentale uitdaging bij kijken. Het is daarom ook niet zo gek om bij grotere ambities meer coaching te krijgen, ook vanuit de mentale kant. Zo werkt de winnares van Roland Garros 2020, Iga Swiatek, nu ook fulltime met een sportpsycholoog. Inzicht krijgen in je eigen gedrag, en jezelf op mentaal gebied net zo trainen als op fysiek, technisch en tactisch gebied zorgt ervoor dat je het verschil kunt maken ten opzichte van je tegenstander, of je doelen effectiever en langduriger kan bereiken.

Is een sportpsycholoog alleen voor sporters?

Hoewel de titel sportpsycholoog er op lijkt dat dit alleen voor sporters nuttig is, is dit in de praktijk niet zo. Als sportpsycholoog heb je veel meer specifieke kennis over sport ten opzichte van een psycholoog, het is een specialisme. Een sportpsycholoog wordt ook vaker een sport- en prestatiepsycholoog genoemd, wat al meer weergeeft dat een sportpsycholoog in brede zin meer gericht is op mensen helpen hun prestaties (effectiever) te behalen. Dit is zeker van toepasbaar voor sporters, maar zeker ook voor mensen met veel ambities, zoals studenten, mensen die op hun werk extra willen presteren of voor mensen die werk hebben waarbij veel druk komt kijken, zoals op TV of in een theater.

Wat is het verschil tussen een psycholoog en een sportpsycholoog?

Eén verschil is, zoals eerder gezegd, dat een sportpsycholoog meer specifieke kennis over sport heeft dan een standaardpsycholoog. Een ander verschil is dat mensen vaak bij een psycholoog aan de deur kloppen op het moment dat zij klachten hebben, zoals angst of depressie. Een sportpsycholoog heeft bij voorkeur kennis en ervaring met deze klachten, maar bij een sportpsycholoog komen ook mensen die geen klachten hebben. Vaak komen er mensen die meer uit zichzelf willen halen en hun doelen sneller en effectiever willen bereiken.